Заглавная страница Избранные статьи Случайная статья Познавательные статьи Новые добавления Обратная связь КАТЕГОРИИ: АрхеологияБиология Генетика География Информатика История Логика Маркетинг Математика Менеджмент Механика Педагогика Религия Социология Технологии Физика Философия Финансы Химия Экология ТОП 10 на сайте Приготовление дезинфицирующих растворов различной концентрацииТехника нижней прямой подачи мяча. Франко-прусская война (причины и последствия) Организация работы процедурного кабинета Смысловое и механическое запоминание, их место и роль в усвоении знаний Коммуникативные барьеры и пути их преодоления Обработка изделий медицинского назначения многократного применения Образцы текста публицистического стиля Четыре типа изменения баланса Задачи с ответами для Всероссийской олимпиады по праву Мы поможем в написании ваших работ! ЗНАЕТЕ ЛИ ВЫ?
Влияние общества на человека
Приготовление дезинфицирующих растворов различной концентрации Практические работы по географии для 6 класса Организация работы процедурного кабинета Изменения в неживой природе осенью Уборка процедурного кабинета Сольфеджио. Все правила по сольфеджио Балочные системы. Определение реакций опор и моментов защемления |
Беларуская граматыка для школ” Б. Тарашкевіча. Рэформа правапісу 1933 года. “правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” 1959 года і 2008 года.
Тарашкевіца — назва літаратурнай нормы беларускай мовы, аснаванай на непрыйманні змяненняў моўнай рэформы 1933 года. Таксама гэтай назвай могуць азначаць толькі альтэрнатыўную арфаграфію або граматыку. Тарашкевіч: · Сiстэматызаваў i ўпарадкаваў арфаграфічныя нормы, · Замацаваў аканне, яканне;дзеканне, цеканне-для ўласнабел.слоў;зацвярдзелыя, шыпячыя i р; фанет падаўжэнне; · напiсанне iншамоўных слоў (адной лiтары замест падвоен-каса, маса) · мяккi л – Лендан; · адсутн. дзеканне/цеканне – студэнт, аптэка · правапіс прыставак на з у адпаведнасці з фанетычным прынцыпам · ў\й\і · правапіс прыстаўных зычных
У 1918 годзе перад абвешчаннем БНР з’явілась неабходнасть кадыфікацыі бел. мовы. Было прапанавана некалькі варыянтаў: · «Biełaruskaja hramatyka dla škoł» Браніслава Тарашкевіча (варыянт кірыліцай выйшаў у тым жа годзе, але пазней); · «Hramatyka biełaruskaj mowy» Баляслава Пачопкі; · «Biełaruski prawapis» Антона Луцкевіча і Яна Станкевіча; · «Prosty sposab stаcca u karotkim časie hrаmatnym» Рудольфа Абіхта і Яна Станкевіча. Варыянт Тарашкевіча быў выбраны, таму што ен быў найбольш поўным і згодным з рэчаіснасцю, акрамя таго ў ім былі практыкаванні, што рабіла граматыку карыснай для школ. На падставе граматыкі ствараліся іншыя падручнікі і вучэбныя дапаможнікі:Я.Лесік “Практычная граматыка”(1922)і “Беларуская мова. Правапіс”(1923).Але!Існавалі пытанні ў датыкненні да запазычаных слоў і цвердасць з,с ц’:Лёндан,пазыцыя,газэта 1924-1929-працэс беларусізацыі ў 1926 склікана Акадэмічная канферэнцыя для рэформы беларускага правапісу. Праект быў распрацаваны і апублікаваны ў 1930г.,але ў канцы 20-х пачатку 30-х гг пачалася кампанія па “зліцці”нацый і нацыянальных моў праект быў забаронены, а яго аўтары(Лесік,Купала і інш.)былі рэпрэсірваны. 1933-з улікам новых тэндэнцый у грамадска-палітычным і кудьтурным жыцці Савет народных камісараў БССР выдаў праект “Аб зменах і спрашчэнні беларускага правапісу”. А ў 1934 на аснове пастановы быў выдадзены звод арфаграфічных правіл “Правапіс беларускай мовы”,які ўвайшоў у гісторыю беларускай літаратурнай мовы як рэформа беларускага правапісу.Рэформа не была прынята за межамі БССР, у першую чаргу ў Заходняй Беларусі, і таксама ў бел. цэнтрах у Латвіі, Чэхіі і Германіі, адмоўна ставіліся да рэвормы і беларускія дыяспары у штатах, Аўстраліі і яшчэ шмат дзе.
Асноўнымі прычынамі гэтага былі русіфікатарскі характар рэформы і яе слабы навуковы фундамент (у складзе камісіі не было ніводнага языказнаўца, а мэтай іх было набліжэнне беарускай мовы да рускай, каб ненатуральна знішчыць адрозненні паміж народамі СССР). Беларуская навуковая супольнасць у Вільні на сваім надзвычайным пасяджэнні 31 кастрычніка 1933 года прыняла рэзалюцыю аб непрыняцці рэформы. У выніку рэформы у бел. мову было перанесена каля 30 фанетычных і марфалагічным норм рускай мовы. Пачыная з 1957 года нормы тарашкевіцы часткова вяртаюцца ў бел. мову. Аднак і да гэтага часу гэтая тэндэнцыя не прывяла да канчатковага пераходу да тарашкевіцы. У 1988 у “ЛіМе” было апублікавана адкрытае пісьмо беларускіх літаратараў “Рэпрэсаваны правапіс” з заклікам да рэдактараў не змяняць аутарскі правапіс у тэкстах. Пад пісьмом падпісаліся Алесь Асташонак, Адам Глобус, Владимир Орлов і інш. У пачатку 90-х на тарашкевіцэ выдаваліся газеты «Свабода», «Пагоня», «Наша ніва». 27 красавіка 2007 года IANA прысвоіла тарашкевіцы уласны моўны падтэг «tarask» (поунасцю: be-tarask). Зараз тарашкевіца выкарыстоўваеццавыданнямі: газета «Наша ніва», часопіс «Arche», беларускімі службамі «Радио Свобода» і “Польского Радио”. Акрамя таго, гэты варыант нармалізацыі арфаграфіі выкарыстоўваецца ў беларускім раздзеле Вікіпедыі накласичным правапису (be-x-old:). Асаблівасці таршкевіцы: · У варыянце 2005 года ўведзена факультатыўная буква «ґ», обозначающая взрывной звук [г]. · Абазначэнне асимиляцыйнай мяккасці зычных пры дапамозе мяккага знака: сьнег, зьява, дзьве · Фанетычны прынцып правапісу распаўсюджаны на зычныя і на стыкі слоў: стагодзьдзе, ня толькі, тэатар (у параўн. - стагоддзе, не толькі, тэатр) · Запацычаные з заходнееўрапейскіх моў (акрамя англійскай) транлітэруюцца з мяккім [л’], з англійскай – з цвердым[л]: плян, лёгіка, Плятон, клон, дысплэй · Гукі [п], [м], [б], [в], [н] перад галоснымі пярэдняга рада [е] у асноўным цвердыя: абанэнт, унівэрсытэт, мэтрапалітэн, дэбэт · Не ўжываюцца фарманты -ір-/-ыр-: фармаваць, санкцыянаваць, замаскаваць; буксаваць — буксіраваць, камандаваць — камандзіраваць, касаваць — касіраваць
· Флексіі -ах, -ях назоўнікаў мужч. і сяр. рода М.скл. мн. л. могуць змяняцца на -ох, -ёх, але магчымы оба варыянта: у лясах — у лясох, у палях — у палёх · Захаваны старыя варыянты геаграфічных назваў: Менск, Берасьце, Расея, Летува, Нямеччына, Ангельшчына. У 1959 г. былі выдадзены “Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі”, падрыхтаваныя калектывам навуковых супрацоўнікаў Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Акадэміі навук БССР пад кіраўніцтвам акадэмікаў К.К. Атраховіча (Кандрата Крапівы) і П.Ф. Глебкі. У складанні “Правіл беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” прымалі ўдзел вядомыя вучоныя М.Г.Булахаў, П.М. Гапановіч, М.П. Лобан, М.Р. Суднік, П.П. Шуба. Частковыя змены правапісу, прынятыя ў 1957 г. і выдадзеныя ў 1959 г., не з’яўляліся рэформай, а ўдакладнялі і развівалі “Правапіс беларускай мовы”, выдадзены ў 1934 годзе. Арганізацыя і першыя крокі працы па ўдакладненні і ўдасканаленні правапісных нормаў беларускай мовы звязаны з імем Якуба Коласа, які на працягу некалькіх гадоў узначальваў арфаграфічную камісію і ўнёс вялікі ўклад у вырашэнне многіх прынцыпова важных пытанняў беларускага правапісу.
31.Закон Рэспублікі Беларусь “Аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” ад 23.07.2008. Змены ў правапісе. А.І.Падлужны,А.Е.Міхневіч,М.С.Яўневіч,Шуба,А.Г.Крывіцкі-на 1997-1998-рыхтавалі праект новых правілаў. 2006-В.І.Іўчанкаў,Лукашанец-новая група,якая рыхтуе праект 23 ліпеня 2008 г. быў прыняты Закон Рэспублікі Беларусь "Аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі”, які з’яўляецца вынікам шматгадовай працы вялікага калектыву навукоўцаў і зацвярджае новую рэдакцыю існуючых "Правіл беларускай арфаграфіі і пунктуацыі”. Закон уступае ў дзеянне з 1 верасня 2010г. Неабходнасць увядзення "Правіл беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” абумоўлена наступнымі прычынамі: ü Звод "Правіл беларускай арфаграфіі і пунктуацыі”, выдадзены ў 1959 г., ужо даўно стаў бібліяграфічнай рэдкасцю і амаль недаступны для карыстальнікаў. ü Правапіс рэгламентуе аднастайную перадачу на пісьме жывой мовы, і таму ён не можа працяглы час заставацца без змен. Беларускі правапіс, які ў значнай ступені грунтуецца на фанетычным прынцыпе, асабліва адчувальны да любых змен у мове, таму ён таксама павінен перыядычна ўдакладняцца і ўдасканальвацца. У падрыхтаваным Законе Рэспублікі Беларусь "Аб Правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” ўдакладнены фармулёўкі, абноўлены ілюстрацыйны матэрыял. Правілы па-новаму згрупаваны, што робіць іх больш зручнымі для ўспрымання і засваення. У адпаведнасці з сучаснай моўнай практыкай зменшана колькасць выключэнняў. Многія напісанні падпарадкаваны агульным правілам, што прынцыпова аблягчае навучанне беларускай мове. У прыватнасці, у правілы беларускай мовы ўнесены наступныя змены: 1) пашыраецца прынцып перадачы акання пры напісанні запазычаных слоў. Прапануецца, напрыклад, пісаць трыа, адажыа, Токіа і пад. (паводле дзеючых "Правіл” пішацца трыо, адажыо, Токіо). У словах іншамоўнага паходжання канцавыя элементы –эр, -эль прапанавана перадаваць як –ар, -аль: прынтар, камп’ютар, пэйджар і пад. (паводле дзеючых "Правіл” пішацца прынтэр, камп’ютэр, пэйджэр);
2) паводле агульнага правіла перадачы на пісьме якання ў першым пераднаціскным складзе прапанавана пісаць словы дзявяты, дзясяты, сямнаццаць, васямнаццаць (паводле дзеючых "Правіл” пішацца дзевяты, дзесяты, семнаццаць, васемнаццаць); 3) пашыраецца напісанне нескладовага ў у большасці слоў іншамоўнага паходжання, напрыклад: ва ўніверсітэце, пасля ўнікальнай аперацыі, фаўна і г.д. (паводле дзеючых "Правіл” пішацца ва універсітэце, пасля унікальнай аперацыі, фауна); 4) у адпаведнасці з сучаснай моўнай практыкай уносяцца змены ў напісанне складаных і складанаскарочаных слоў. Напрыклад, прапануецца пісаць гаркам, газпрам і г. д. (паводле дзеючых "Правіл” пішацца гарком, газпром); 5) уніфікуецца напісанне мяккага знака ў прыметніках на –ск(і), утвораных ад уласных назваў. Прапанавана пісаць чаньчунскі, цяньшанскі, як і любанскі, астраханскі (паводле дзеючых "Правіл” пішацца чаньчуньскі, цяньшаньскі); 6) упарадкавана напісанне вялікай і малой літар у назвах органаў улады, арганізацый, прадпрыемстваў, устаноў, а таксама ў назвах асоб па пасадах, званнях, тытулах і г. д.; 7) уведзены новы параграф "Вялікая і малая літары ў назвах асоб, звязаных з рэлігіямі, у назвах міфалагічных і казачных герояў”. З вялікай літары прапануецца пісаць асабовыя назвы божастваў (бостваў) у рэлігійных культах, а таксама ўсе словы ў спалучэннях, якія змяшчаюць гэтыя назвы: Бог, Усявышні, Святая Троіца і інш.; 8) у пачатку і ў сярэдзіне слоў гукавое спалучэнне [й]+галосны перадаецца ётаванымі галоснымі, як і ў словах уласнабеларускіх: Нью-Ёрк, Ёфе; 9) рэгламентавана ўжыванне ў беларускай мове дзеясловаў іншамоўнага паходжання з суфіксам –ава- (-ява-) і –ірава- (-ырава-): ліквідаваць, а не ліквідзіраваць, акліматызаваць, а не аклімацізіраваць, але камандзіраваць, а не камандаваць, будзіраваць, а не будаваць і г.д.; 10) са зводу правіл выключаны раздзелы "Галосныя ў некаторых ненаціскных канчатках назоўнікаў”, "Галосныя ў некаторых канчатках прыметнікаў і займеннікаў”, "Галосныя ў ненаціскных асабовых канчатках дзеясловаў”. Палажэнні гэтых раздзелаў датычацца не правапісу, а словазмянення і знаходзяць адлюстраванне ў граматыцы беларускай мовы; 11) уведзены новы раздзел "Правапіс некаторых марфем”, у якім у сістэмным выглядзе сабраны звесткі пра правапіс прыставак, суфіксаў;
12) спрошчаны правілы пераносу слоў, што адпавядае сучасным выдавецкім тэхналогіям 32-33.Лексікалогія як раздзел мовазнаўства. Азначэнне слова як асноўнай адзінкі мовы. Лексічнае і граматычнае значэнні слова. Лексікалогія – раздзел мовазнаўства, які вывучае слоўнікавы склад, лексіку мовы. Функцыі: · Выяўляе значэнне слова · Яго стылістычныя ўласцівасці · Шляхі ўзнікнення · Актыўнасць слова ў мове Вылучаюць лексікалогію: · Агульную – устанаўлівае агульныя заканамернасці ў будове, функцыянаванні, развіцці лексікалогіі · Прыватную – даследуе лексіку адной мовы · Параўнальную – даследуе лексіку розных моў з мэтай вылучэння у ей роднасных сувязей · Дастасоўная – складаецца з лінгвапедагогікі і культуры маўлення Адгалінаванні лексікалогіі: · Апамасіялогія – навука аб называнні словамі пэўных з’яў і прадметаў · Семасіялогія – вывучае лексіч.знач.слоў і выразаў, прычыны,умовы змянэння знач. у працэсе гіст.развіцця · Анамастыка-даслед.улас.імены · Тэрміназнаўства · Лексікаграфія-тэорыя і практыка складання слоўнікаў · Этымалогія-гіст. паходжання слоў і марфем · Стылістыка-выкарыстанне моўных сродкаў у адпаведнасці са стылем, вывучае стылі мовы · Фразеалогія-вывуч.фразеалагізмы Лексіка гэта: · Сукуп. усіх слоў мовы, яе слоўнікавы склад · Сукуп. слоў пэўнай сферы функцыянавання: дыялекты, тэрміналагіч.л. · Сукуп. слоў блізкіх паводле паходжання: агульнаслав.л. · Сукуп.слоў аб’яд.агульн.стылістыч.паметай:нейтральная л.,прастамоў.л.,экспрэс.л. · Сукуп.слоў хар.для пэўн.літ. напрамку,маст.тв.,аўтара:рамантычная л. Сучас.бел.слоўнікі ахопліваюць больш за 100тыс.слоў. Задачы лексікі: · Вывуч.і сістэматызацыя слоўнікавага складу · Шляхі развіцця слоў і іх знач. · Паходжанне слоў · Сферы ўжывання Слова – фан.і грам.аформленная адзінка мовы, якая з’яўл. сродкам намінацыі,мае пэўны сэнс і аднолькава разумеецца калектывам людзей. Ф-цыі слова: · Наменатыўная · Адлюстраванне · Адукацыйная · Кантактная · Экспрэсіўна-ацэначная Прыкметы слова: · Устойлівая фан.аформленасць(гук.абалонка) · Гукавая непранікальнасць(у слова іншае слова не ўставіш) · Узнаўляльнасць(у працэсе маўлення мы самі слова не ствараем, яно зах.у спадчыну, мы ўзнаўляем яго ў памяці) · Ізаляванасць-носьбіт цэласнага значэння Ад марфемы слова адрозніваецца: · Можа быць падзельнай і непадзельнай моўнай адзінкай(марфема-толькі непадзел) · Свабодна змяняе месца ў сказе · Належыць да часціны мовы Паводле ф-цыі ў мове словы бываюць: · Паўназначныя(самастойныя)-абазнач.прадметы,выяўл.паняцці,маюць сінтакіч. самастойнасць.У сказе-члены. Могуць самі ўтвар.сказ · Непаўназнач(служб.)-не маюць наменатыўнай ф-цыі і лексіч.знач.,не члены сказа · Агульныя імены-назыв.рэаліі і паняцці пра іх, характэрна абагульненасці: студэнт-навучэнец ВНУ, студэнт-чалавек · Уласныя імены-не маюць абагульненасці · Замяшчальныя словы:займ.,займен.прысл. не назыв. рэаліяў, а толькі замяняюць паўназнач.словы,што перадаюць і
Граматычнае знач. -абстракт.знач.,што выяўл.у прыналеж.слова да пэўнага класа і выраж. іх фармальнымі сродкамі (канчаткі,суф.,нац).Гэта абагульненная знач.,уласцівае цэламу класу слоў:вішня,ліпа,школа(наз.ж.р.адз.л.). сукупнасць аднарод.грам. знач. утвар. грам. катэгорыю:грам.знач.м.р.,ж.р.,н.р.-утвар.катэгорыю роду Лексіч.знач. -сэнсавае семантычнае напаўнэнне слова, якое гіст.замац.за пэўным гук. комплексам і з’яўл.адлюстр.аб’ектыўнай рэчаіснасці. У ім можа праяўл.нац.своеасаблів. мовы.У працэсе гіст.развіцця словы пашыр.\звуж.лексіч.знач.:жывот-жыцце,жывот (раней),сення-толькі жывот.Слова можа і цалкам выйсці з ужытку. Тыпы лексіч.знач.: 1. па характару суаднясення з рэчаіснасцю: · прамое · пераноснае 2. па характару матываванасці: · нематываванае-сэнс не выводзіцца з аднакараневых слоў, складаюцца толькі з кораня:стол · матываванае- акрамя кораня маюць іншыя марфемы:настольнік 3. па лексічнай спалучальнасці: · свабоднае- маюць найбольшыя спалучальныя магчымасці, шырока ўступаюць у сувязь з іншымі словамі. Аднак свабода спалучэння слоў адносная і не бясконцая. Яна можа быць у межах пэўных тэматычных груп па-за якімі спалучальнасць становіцца немагчымай. Свабоднымі бываюць як правіла прамыя значэнні слоў. · Несвабоднае-істотна абмежаваныя ў сваей спалучальнасці. Сярод лексічна несвабодных вылучаюцца дзве групы значэнняў слова: 1.Фразеалагічна звязаныя-значэнне праяўляецца, рэалізуецца ў адзінкавых ці нешматлікіх устойлівых словазлучэннях. 2.Сінтаксічна абумоўленыя-якое слова набывае ў кантэксте, калі ўжываецца ў прамым значэнні. 4. па характару: · намінатыўнае · канататыўнае ядро лексіч.знач.складаюць: · дэнататыўны кампанент(прадметны)-суадносінасць слова са з’явамі рэчаіснасці. Абазнач.словам прадмет назыв.дэнататам(рэферэнт) · сігніфікатыўны камп.-суаднос.слова з абазнач. ім паняццем. Сігніфікат –паняццевы змест моўнага знака. Паняцце-думка,якая ў абагульненная форме адлюстроўвае прадметы і з’явы шляхам фіксацыі іх уласцівасцяў,адзнакаў,дачыненняў. · Нанатацыйны камп.-дадаткі да асн.знач.:стылістыч.,эмац. Знач. слоў існуюць не ізалявана, а ў пэўных стасунках з іншымі словамі, утвараючы “семантычнае поле”-мноства слоў,якія звязв.з пэўным фрагментам рэчаіснасці: словы са знач. роднасці і сваяцтва:маці,бацька.
34.Полісемія, семантычная пераарыентацыя слова ў тэксце. Асаблівасці выкарыстання тропаў у СМІ. Пад час узнікнення слова заўседы мае адно знач.(монасемія).у працэсе гіст.развіцця словы набыв.па некалькі знач.,як вынік пераносу называ з аднаго прадмета на іншы. Полiсемiя - семант.пераарыентав.слова у тэксце, мнагазначнасць. Мнагазначнасць уласціва для дзеясловаў. Ісці 27 значэнняў. Палісемія выкарыстоўваеца для жартаў, каламбураў, анекдотаў, у рэкламе і інш. Усе значэнні мнагазначнага слова падаюцца ў адным слоўнікавым артыкуле.Монасеміі пртрымліваецца тэрміналогія, частка слоў роднасцi, некат.працэсы. Мнаг-ць – узнiкае шляхам пераносу значэння. Асобныя варыянты шматзначнага слова ўтвараюць семантычныя варыянты. Варыянты ў шматзначным слове непаўназначныя: адны з іх сустракаюцца часцей і першымі прыгадваюцца ў памяці, другія-радзей. Таму адрозніваюць свабодныя і звязаныя значэнні. Свабоднае-тое, што назыв.рэалію, зразумелае і без кантэксту: зялены-колер(свабоднае), зялены-малады(звязанае). Адно з знач. шматзнач.слова асноўнае, яно дае падставу да ўзнікнення звязаных знач.. асноўнае знач. назыв.першасным, а астатнія-пераносным. Перанос.знач. абазнач. прадмет не непасрэдна, а праз першаснае знач. Набываючы перанос.знач.словы пераходзяць у іншае семантычнае поле, сінанімічны шэраг і антанімічную пару. Ад перанос.знач.,як фактаў мовы, трэба адроз. маўленчыя перанос.знач.-тропы,уласців. толькі для пэўнай сітуацыі, пэўнага пісьменніка,яне не агульнавядомыя, а індывідуальныя. Віды тропаў: · Метафара-перанос назвы з аднаго прадмета на іншы на падставе падабенства ў тых ці іншых адзнаках-колер,форма,якасці,ф-цыі. Гэта падабенства можа быць не толькі вонкавае, але і ўнутранае: крыло самалета. Віды: агульнамоўныя: гадзіннік ідзе, агульнамоўныя вобразныя: зорка экрану, агульнапаэтычныя, агульнамоўныя газетныя. · метанiмiя (перанос назвы на iншы прадмет цi з`яву на падставе іх сумежнасці ў прасторы, часе або на падставе прычынна-выніковых сувязей: клас слухае · сiнекдаха-разнавіднасць метаніміі, перанос цэлага на яго частку:ідзе рабочы клас Найбольш пашыраныя ў СМІ: · Эпітэт – вобразнае азначэнне, якое вылучае характэрную рысу прадмета, з’явы або дзеяння і надае ім эмацыйную афарбоўку: глыбокія вочы, вочы, як свет. · Параўнанне – троп, заснаваны на збліжэнні прадметаў паводле іх падабенства. · Алегорыя (іншасказанне) – выражэнне абстрактнага паняцця праз канкрэтны вобраз. · Перыфраза – выраз, які з’яўляецца апісальнай перадачай сэнсу іншага выразу ці слова.
35.Моўныя рэсурсы і маўленчыя рэалізацыі лексічнай аманіміі. Тыпы амонімаў. Аманімія – гук.супадзенне розных моўных адзінак,знач.якіх не звязана адно з адным. У лексікаграфічных даведніках амонімы падаюцца асобнымі слоўнікавымі артыкуламі, нумаруюцца з права ўверсе арабскімі лічбамі,забяспечваюцца адпаведнымі тлумачэннямі і ілюстрацыйным матэрыялам. Некаторыя моваведы лічаць аманімію адмоўнай з’явай. Амонімы як выразны стылістычны сродак для стварэння яркіх вобразаў, дасціпных шаржаў, жартаў у дзіцячых гумарыстычных і сатырычных творах. Стылістычны прыем выкарыстання такіх сродкаў называецца каламбур.Аманімія супрацьстаіць полісеміі,бо пры апошняй існуе адно слова з яго семантычнымі варыянтамі,а пры аманіміі-два і больш слоў з тоесным гучаннем:ласка-звярок,ласка-пяшчота. У лексікалогіі разглядаюцца лексічныя амонімы-словы аднаго граматычнага класса (адной часцiны мовы), яны супадаюць гучаннем і напiсаннем або ва усiх уласцiвых iм формах, або толькi часткова. Паводле гэтага падзяляюць на: · Поўныя- супадаюць ва усiх граматычных формах: кавалер(1-нежанаты чал, асоба з ордэнамi). · Няпоўныя- супадаюць гучаннем і напiсаннем не ва усiх уласцiвых ім грамм.формах: настойваць(1-патрабаваць)-неперах, (2-рабiць настойку)-перах. Тыпы няпоўных амонiмау: *амаформы(марфалагічныя)-звычайна словы розных часцін мовы:палi-палi *амафоны(фанетычныя)-супад. у вымаўлен, адрозн у напiс: код-кот, казка-каска *амографы(акцэнтуальныя)-пiш аднолькава, вымаўл. па-розн.:кАса-касА, *сiнт.амонiмы-адн. па форме, розн сiнтаксiчн.ф-цыi:(яны) студыi (мн.лiк), (ей) студыi (адз.лiк) Па марфалагiчнай будове амонiмы бываюць: · невытворныя- у асноўным сустракаюцца сярод назоўнiкаў:таран-рыба · вытворныя-сярод дзеясловаў (вЫхадзiць-многа прахадзiць, вылечыць).
36.Прычыны ўзнікнення і шляхі ўтварэння амонімаў. Тыпалогія і размежаванне аманіміі і полісеміі. Паводле паходжання амонімы падзяляюцца на групы: 1. амонімы-розныя словы-узніклі ў выніку выпадковага супадзення: лук-цыбуля, лук-зброя 2. амонімы-былыя семантычныя варыянты шматзнач.слова-утварыліся, калі шматзнач.словы далека разышліся ў сваей семантыцы Шляхi утварэння: 1.распад полiсемii 2.страта сэнс. сувязi памiж знач. мнагазнач. у минулым слова:гасцiнец 1)шлях;2)падарунак >госць-*купец*;каса1)вiд жаночай прыгажосцi;2)водмель;3)прылада для касьбы) 3.у выніку гукавога супадзення розных слоў паводле паходжання; Прчыны ўзнiкнення – гукавае супадзенне этымалагiчна розных слоў: 1) спрадвечнабеларускiх i запазычаных(бор -1лес,2хiм); 2)запазыч. з розных моў(акцыя -1кашт.папера,2дзеянне); 3)запазыч.з адной i той жа мовы(крона-з ням.1вяршына,2грошы) Размежаванне аманiмii i полiсемii: 1) семант.спосаб:прыналежнасць слоў да пэўнай лексiка-семантычный групы(журавель-1птушка,2прыстасаванне; гасцiнец-1шлях,2падарунак) + фанет.спосаб 2) сінтаксіч.спосаб:спалучальнасць з iнш.словамi (русая каса-новая жалезная касса;шыр.драуляная лава-горная расплауленая лава) 3)словаутв.спосаб: амонiмы трапляюць у розн. словаутв.рады (смалiць –смазаць смалой).
37.Паронімы. Міжмоўныя амонімы і паралексія. Паронімы -аднакараневыя словы, якія маюць знешняе гукавое падабенства, але не тоесныя па марфемнай будове і розныя па лексічных значэннях. Паронімы -словы адной часціны мовы, якія маюць днолькавыя граматычныя прыметы і суадносяцца паміж сабой па структуры. Сродак адрознення – суфiксы і прыстаўкi. Словы-паронімы маюць не аднолькавыя спалучальныя магчымасці. Паралелічныя адносіны найбольш часта назіраюцца паміж прыметнікамі, назоўнікамі: давер і даверлівасць, дыпламат і дыпламант, спадчына і спадчыннасць, ганаровы і ганарысты, пісьмо і пісьменны, цікавы і цікаўны, цэглавы і цагляны Большасць паронімаў утвараюць пары: водны-вадзяністы-вадзяны, гаспадарскі-гаспадарчы-гаспадарлівы, цыркулярны-цыркульны-цыркуляцыйны Аднак гукавое падабенства паронімаў вядзе да іх няправільнага ўжывання. У моўнай практыцы, асабліва ў творах мастацкай літаратуры, паронімы выкарыстоўваюцца як сродак моўнай характарыстыкі персанажаў, а таксама для стварэння гумарыстычнага, камічнага або сатырычнага эфекту ў каламбурах, эпіграмах, шаржах, скорагаворках. Збліжэнне ў межах аднаго кантэксту знешне сугучных слоў утварае асаблівую стылістычную фігуру-паранамазію:што вінен аддаць павінен Ва ўмовах дзвухмоўя узнiклi мiжмоуныя амонiмы, паронiмы і паралексы. Звязана з iнтэрферэнцыяй узаемапранiкненнем: блага (бел)-дрэнна; блага-добра Паралексы – словы з 2-х моў, якiя адрознiваюцца марфемнай структурай, вымаўленнем, нацiскам, прыналежнасцю да часцiны мовы і iнш:баразна-борозда, калiдор-коридор, бараноў-баранов, камянi-камнi, жасмiн-ясмiн Тыпы: акцэнталагічныя,словаўтваральныя,граматычныя,марфалагічныя
|
|||||||||
Последнее изменение этой страницы: 2017-02-17; просмотров: 1084; Нарушение авторского права страницы; Мы поможем в написании вашей работы! infopedia.su Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав. Обратная связь - 3.138.102.178 (0.111 с.) |